Can Kıraç’a adını ve soyadını Atatürk verdi

Cumhuriyetimizin yetiştirdiği önemli iş insanı, Koç Holding’in kurucularından Can Kıraç, 26 Haziran 2024 günü 97 yaşında yaşamını yitirdi. Ankara’da Atatürk’ün kurduğu Gazi Çiftliği’nde 22 Mayıs 1927 yılında doğan Can Kıraç’a “Can” adını Mustafa Kemal Atatürk vermişti. Kıraç soyadını da Can ve İnan Kıraç’ın babası Ali Numan Bey’in kuru tarımla ilgili çalışmalarından dolayı “Kıraç” soyadını yine Atatürk vermişti.

Kuru tarımın öncüsü Ali Numan Kıraç

Cumhuriyetin ilanından sonra ekonomik kalkınmayı tarımla sağlamak ve halka örnek olmak için Mustafa Kemal Atatürk kendi parası ile Ankara’da satın aldığı araziye Gazi Çiftliği’ni kurmaya karar verir. Amacı bu çiftlikle çağdaş tarım tekniklerini ülkeye yaymak ve ortaya bir örnek koymaktı. Bu konuda birlikte çalıştığı isimlerden birisi Ali Numan Kıraç’tı.

Can Kıraç, kuru tarımın(Drayfarming) Türkiye’deki öncüsü olan babası Ali Numan Kıraç’ı şu sözlerle anlatmıştı: “Mustafa Kemal Paşa Ankara’da Gazi Çiftliği’ni kurma kararı verdiği 1924 yılının Mayıs ayında Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin başta gelen sorunu yetişmiş eleman yokluğu idi. Gazi Paşa, kendisine yapılan bir tavsiye üzerine, Ankara-Keçiören yolunda Kalaba köyü yakınında iki katlı bir binada kurulmuş olan Ziraat Mektebinde öğretmenlik yapan Ali Numan Bey’i Etimesgut’a davet etmiş,ona Türk tarımının kalkındırılması için düşündüğü atılımları anlatmış; “Bu çiftlik, memlekette çağdaş ziraat usulünü yerleştirmek için örnek teşkil edecektir.” demişti. Babam, 1926 yılındaki bu ilk buluşmada, Mustafa Kemal’in Türk çiftçisi için açmak istediği yolun önemini kavramış, hemen Gazi Çiftliği’nde çalışmalara başlamıştı.

Amerika’ya gönderilen ilk ziraatçı

Gece gündüz demeden canla başla çalışan 28 yaşındaki bu genç ziraatçı, kısa sürede Gazi Paşa’nın gözüne girmeyi başarmış ve eğitimini geliştirmek için Amerika Birleşik Devletleri’ne gönderilen ilk ziraatçı olma fırsatını yakalamıştı. 1927-1931 yıllarında önce Kansas Ziraat Kolejinde sonra Nebraska Üniversitesinde eğitimini tamamlamış, Türkiye’ye döndükten sonra, Ali Numan Bey’in en önemli kararı, çalışmalarına, Gazi Çiftliği yerine Eskişehir’de devam etmek olmuştu. Anadolu’nun kıraç topraklarında, kuru ziraatla ilgili hemen tüm sorunların ele alındığı araştırmalar 1940’lı yıllara kadar sürmüş, Atatürk, soyadı seçiminde ona “Kıraç” soyadını uygun görmüştü. Bu dönemde, on yıl, Ali Numan Bey eşi Semiha Hanım, oğulları Can ve İnan’la Eskişehir’in 5 kilometre dışında Karacaşehir eteklerinde kurulan deneme istasyonunda yaşamışlardı.

Ali Numan Kıraç “Drayfarming Araştırmaları” isimli kitabında (1936) konuyu şöyle özetlemişti: “Drayfarming, yağışı az olan veya yağmurları uygun zamanlarda düşmeyen bir bölgede, sulamaksızın başarılı ürün yetiştirmek usulüdür. Memleketimizde Orta Anadolu Yaylası az yağışlıdır. Trakya ve deniz kıyıları mıntıkalarımızda da bazen yağışların zırai mevsimlere dağılışında uygunsuzluklar vardır. Daha doğrusu kuraklık ve etkileri memleketimizin her yerinde zaman zaman ziraatımızı tehdit eder. Bu durumda, kuraklığın gereklerine göre ve memleketimizin ihtiyaçlarına uyan yerli bir ziraat sistemi ile çalışmak gerekiyor.”

Can Kıraç da babası gibi ziraatçıydı

Can Kıraç, 1927 yılında Atatürk’ün kurduğu Gazi Çiftliği’nde doğmuş ve adını Atatürk koymuştu. Çocukluğunu Eskişehir’de geçirdi. Galatasaray Lisesi’nden sonra 1950 yılında Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’ni bitirdi. Koç Holding’in kurucuları arasında yer alan Can Kıraç, 41 yıl Koç Grubu’nda üst düzey yönetici olarak çalıştı.

Yılmaz Büyükerşen’den büyük vefa örneği

Eskişehir’i Türkiye’nin en yaşanabilir ve mutlaka görülmesi gereken kentlerinden biri yapan Eskişehir’in unutulmaz Büyükşehir Belediye Başkanı Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen yıllar sonra “ Kuru Tarım, Yeniden” diye uluslararası bir sempozyum düzenledi. Ali Numan Kıraç’ın iki oğlu Can Kıraç ve İnan Kıraç bu sempozyuma davet edilmişti.

Can Kıraç ile son olarak 19 Ekim 2022 günü Eskişehir’de bu sempozyumda kısa bir sohbetimiz olmuştu. Sempozyumun açılışında İnan Kıraç babaları Ali Numan Kıraç ile ilgili çok duygusal bir konuşma yaptı. Can Kıraç ise elindeki cep telefonu ile kardeşini görüntülüyordu. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi ile Tarım Gıda Etiği Derneği (TARGET) işbirliğiyle 19-20 Ekim 2022 tarihlerinde düzenlenen “Kuru Tarım, Yeniden!” başlıklı bu uluslararası sempozyumda ben de konuşmacıydım. Sempozyum öncesi ayakta yaptığımız kısa sohbette, Can Kıraç:“ Babamla ilgili çok iyi şeyler yazdınız aile olarak teşekkür ederiz” dedi.

Can Kıraç, yöneticiliğinin yanı sıra yazdığı kitaplar, yazılar, konuşmaları ile örnek bir cumhuriyet aydınıydı. Kendisine rahmet ailesine ve sevenlerine baş sağlığı dilerim.